فروشگاه فایل

دانلود پایان نامه ارشد ادبیات شبكه قواعد واجي در گويش لري انديمشك

فهرست مطالب

عنوان صفحه

پيشكش .................................................................................

يادداشت .............................................................................

فهرست مطالب ..............................................................................

نمادها و نشانه­ ها ....................................................................................

فصل اول: مقدمه

1-1 درآمد.......................................................

1-2 بيان مسئله....................................................................

1-3 هدف و اهميت موضوع.........................................................................................

1-4 پرسش­هاي پژوهش.................................................................................................

1-5 فرضيه­هاي پژوهش..........................................................................................

1-6 گستره‌ي پژوهش....................................................................

1-6-1 گستره‌ي جغرافيايي.........................................................................................

1-6-2 گستره­ي زباني.................................................................................................

1-6-2-1 گويش­هاي مختلف زبان لري...............................................................

1-7 تحولات تاريخي لرستان..........................................................................................

1-7-1 سابقه تاريخي شهر انديمشك.........................................................................

1-8 وجه تسميه­ي واژه­ي "لر" ....................................................................................

1-9 روش گردآوري داده­ها و تدوين پيكره ...................................................................

1-9-1- جامعه­ي آماري...........................................................................................

فصل دوم: پيشينه­ي پژوهش .............................................................................

2-1 پيشينه­ي نظري پژوهش .......................................................................................

2-1-1 درآمد .....................................................................................................

2-1-2 واج­شناسي زايشي معيار ...................................................................................

2-1-3 واج­شناسي جزءمستقل ............................................................................

2-1-4 تناوب­هاي مختصه­اي و بازنمايي­هاي زيرين ............................................................

2-1-4-1 مشاهده­يPR و كشف تناوب­هاي مختصه­اي ..........................................................

2-1-4-2 كشف UR..................................................................................................

2-1-4-2-1 شواهد درون پيكره­اي ............................................................................

2-1-4-2-2 معيارهاي روش­شناختي پنج گانه­ي كشف بازنمايي زيرين ..........................

2-1-4-2-3 شواهد برون پيكره­اي ..................................................................

2-1-4-3 تبيين رابطه­ي UR و PR ............................................................

2-1-4-4 تبيين اشتقاق­هاي واجي و برهم­كنش­هاي بالقوه­ي قاعده­هاي واجي..............................

2-1-5 روش­شناسي انگاره­ي جزءمستقل............................................................................

2-1-6 هندسه­ي مختصه­هاي واجي..................................................................................

2-2 پيشينه­ي توصيفي پژوهش.......................................................................

2-2-1 درآمد...............................................................................

2-2-2 آثار برخي پژوهشگران پيرامون گونه­ي لري........................................................

2-2-2-1 گرامي ..................................................................

2-2-2-2 احمدي نرگسه...............................................................................

2-2-2-3 بخشيان فر.........................................................................................

2-2-2-4 ميرزايي ....................................................................................................

2-2-2-5 مكينون............................................................................

2-2-2-6 آنونبي ....................................................................

2-2-3-1 پرمون ................................................................................

2-2-3-2 نقش بندي ................................................................

2-2-3-3 پرمون .......................................................................

2-2-3-4 پرمون..................................................................

2-2-3-5 محمدي................................................................

2-2-3-6 مهاجرين كرماني.............................................................

2-2-3-7 سوهاني .......................................................................

2-2-3-8 رستمي .......................................................................

2-2-3-9 ناطوري ...................................................................

فصل سوم: آواشناسي لري انديمشك

3-1 درآمد...................................................................................

3-2 توصيف آوايي همخوان­هاي لري انديمشك.....................................................

3-2-1 همخوان­هاي انفجاري......................................................................................

3-2-1-1 انفجاري­هاي دولبي..................................................................................

3-2-1-2 انفجاري­هاي دنداني-لثوي.........................................................................

3-2-1-3 انفجاري­هاي نرم­كامي.........................................................................................

3-2-1-4 انفجاري­هاي ملازي..................................................................................

3-2-1-5 انفجاري­هاي چاكنايي..............................................................................

3-2-2 همخوان­هاي خيشومي ...........................................................................................

3-2-2-1 خيشومي­هاي دولبي......................................................................................

3-2-2-2 خيشومي لبي-دنداني...................................................................................

3-2-2-3 خيشومي­هاي لثوي....................................................................

3-2-2-4 خيشومي­هاي نرم­كامي...........................................................................

3-2-2-5 خيشومي ملازي......................................................................

3-2-3 همخوان­هاي لرزان...........................................................................

3-2-3-1 لرزان­هاي لثوي..............................................................................................

3-2-4 همخوان­هاي زنشي..........................................................................................

3-2-4-1 زنشي­هاي لثوي................................................................

3-2-5 همخوان­هاي سايشي...................................................................

3-2-5-1 سايشي­هاي لبي-دنداني..............................................................................

3-2-5-2 سايشي­هاي لثوي............................................................................................

3-2-5-3 سايشي­هاي لثوي-كامي...........................................................

3-2-5-4 سايشي­هاي ملازي..........................................................................................

3-2-5-5 سايشي­هاي چاكنايي........................................................................................

3-2-6 ناسوده­ها/ نيم­واكه­ها/ غلت­ها...................................................................................

3-2-6-1 ناسوده­هاي كناري لثوي...........................................................................

3-2-6-2 ناسوده­هاي سخت­كامي/ غلت­هاي افراشته­ي پيشين ...................................................

3-2-6-3 ناسوده­هاي نرم­كامي (لبي شده)...........................................

3-2-7 همخوان­هاي انفجاري-سايشي..................................................

3-2-7-1 انفجاري-سايشي­هاي لثوي-كامي....................................................

3-3 توصيف آوايي واكه­هاي لري انديمشك.........................................................................

3-3-1 واكه­هاي پيشين..........................................................................

3-3-1-1 واكه­هاي افراشته­ي پيشين ........................................................................

3-3-1-2 واكه­هاي نيمه افراشته­ي پيشين.............................................................

3-3-1-3 واكه­هاي افتاده­ي پيشين....................................................

3-3-2 واكه­هاي مركزي............................................................................

3-3-2-1 واكه­هاي نيمه افراشته­ي مركزي...........................................................

3-3-3 واكه­هاي پسين........................................................................

3-3-3-1 واكه­هاي افراشته­ي پسين...............................................................

3-3-3-2 واكه­هاي نيمه افراشته­ي پسين.......................................................................

3-3-3-3 واكه­هاي افتاده­ي پسين.............................................................................

3-4 جدول­هاي واج­گونه­هاي همخواني و واكه­اي.......................................................

3-5 معرفي پيش فرضيه­اي ساختمان هجا در گويش لري انديمشك.........................

فصل چهارم: رويكردي غيرخطي به نظام آوايي لري انديمشك

4-1درآمد................................

4-2شيوه‌ي ارائه پيكره‌ها و فرايندهاي واجي..................................................

4-3فرايندهاي واجي............................................................

4-3-1خيشومي شدگي...............................................................

4-3-1-1تبيين غيرخطي............................................................

4-3-1-2 اشتقاق‌هاي غيرخطي.......................................................

4-3-2لبي شدگي.............................................................................

4-3-2-1تبيين غيرخطي............................................................

4-3-1-2 اشتقاق‌هاي غيرخطي...........................................................

4-3-2واك­رفتگي......................................................

4-3-3-1تبيين غيرخطي.......................................................................

4-3-3-2اشتقاق‌هاي غيرخطي.............................................................

4-3-4 زنشي شدگي..................................................................................................

4-3-4-1تبيين غيرخطي.........................................................

4-3-4-2 اشتقاق‌ها­ي غيرخطي.................................................................

4-3-5پيش نرم‌كامي شدگي............................................................................

4-3-5-1تببين غيرخطي..........................................................................................

4-3-5-2 اشتقاق‌هاي غيرخطي.............................................................................

4-3-6فراگويي ناقص................................................................................................

4-3-6-1تبيين غيرخطي...................................................................................

4-3-6-2 اشتقاق‌هاي غيرخطي...................................................................................

4-3-7همگوني در جايگاه خيشومي‌ها...................................................................

4-3-7-1تبيين غيرخطي.........................................................................................

4-3-7-2 اشتقاق‌هاي غيرخطي..........................................................................

4-3-8كشش جبراني........................................................................................

4-3-8-1تبيين غيرخطي..........................................................................................

4-3-8-2اشتقاق‌هاي غيرخطي.................................................................

4-3-9قلب............................................................................

4-3-9-1تبيين غيرخطي...................................................................

4-3-9-2 اشتقاق‌هاي غيرخطي...........................................................

4-3-10حذف انفجاري دنداني- لثوي بي واك................................................................

4-3-10-1 تبيين غيرخطي............................................................................................

4-3-10-2اشتقاق‌هاي غيرخطي...................................................................................

4-3-11واكه كاهي.........................................................................................

4-3-11-1 تبيين غيرخطي..........................................................................................

4-3-11-2 اشتقاق‌هاي غيرخطي.....................................................................................

4-3-12حذف خيشو مي لثوي پاياني................................................................................

4-3-12-1 تببين غيرخطي............................................................................................

4-3-12-2اشتقاق‌هاي غيرخطي.................................................................

4-3-13حذف انفجاري دنداني- لثوي واك‌دار............................................

4-3-13-1 تبيين غيرخطي..........................................................................

4-3-13-2اشتقاق‌هاي غيرخطي.............................................................

4-3-14تغيير كيفيت واكه تاريخي......................................................

4-3-14-1 تبيين غيرخطي...............................................................................

فصل پنجم: نتيجه­گيري

5-1 درآمد..............................................................................................

5-2 دست­آوردهاي پژوهش...........................................................................................

5-3 پيشنهادها..........................................................................

كتاب­نامه‌ي فارسي........................................................................

كتاب­نامه‌ي انگليسي.....................................................................

پيوست­ها .....................................................................................

واژه­نامه‌ي فارسي به انگليسي.......................................................................................

واژه­نامه‌ي انگليسي به فارسي...............................................................................

چكيده..................................................................................................................

فصل اول

مقدمه

1-1 درآمد

امروزه مطالعات زبان­شناختي در گوشه گوشه جهان جايگاه برجسته‌اي را به خود اختصاص داده است و در اين ميان بررسي‌هاي واج­شناختي از ديدگاه مختلف نظري مطرح گرديده است. نظريه‌هاي واج‌شناسي موجود در حوزه زبان­شناسي نظري به عنوان مدل‌هايي آرماني زماني مي‌توانند ادعاي خود را به اثبات برسانند كه براساس داده‌هاي برگرفته از زبان‌هاي طبيعي قابل سنجش باشند. براي نيل به اين هدف ناگفته پيداست كه بايستي شواهدي از نظام آوايي زبان‌هاي طبيعي ارائه كرد و با اتكا به اين شواهد صحت و سقم اين نظريه‌ها را محك زد. گونه‌ي زباني كه در اين پژوهش به عنوان يك زبان طبيعي و زنده مورد بررسي قرار مي‌گيرد گويش لري انديمشكي است. مطالعه‌ي نظام واجي اين گويش براساس نظريه واج­شناسي جزءمستقل صورت مي‌گيرد.

1-2- بيان مسئله

زبان پديده‌اي پويا و در حال تغيير است. گويش لري نيز كه يكي از گويش‌هاي زبان‌هاي جنوب غربي ايران مي‌باشد از اين قاعده مستثني نيست. گويش لري خود به زير مجموعه‌هايي تقسيم مي­شود كه هر كدام با گونه‌هاي ديگر تفاوت‌هايي دارد. به دليل همين تفاوت‌هاي گويشي پژوهش­گر مطالعه­ي خود را به گويش لري شهر انديمشك محدود كرده است. حتي در شهر انديمشك نيز گويش سخنگويان هر طايفه با طايفه ديگر تفاوت‌هاي آوايي اندكي دارد كه در اين تحقيق از آن‌ها چشم پوشي شده است، زيرا در غير اين صورت مي‌بايست اين تحقيق در مورد يك طايفه مشخصي انجام مي‌گرفت و حيطه‌ي مطالعه محدودتر مي‌شد. در رابطه با گويش لري به طور كلي تاكنون پژوهش‌هاي زباني اندكي انجام گرفته است و بر روي گويش لري انديمشك تا آنجا كه نگارنده تحقيق كرده است كار زبان­شناختي صورت نگرفته است.

در اين پايان­نامه سعي بر آن است كه نظام آوايي گويش لري انديمشك براساس نظريه‌ي واج­شناسي جزءمستقل مورد بررسي قرار گيرد و پس از تعيين همخوان‌ها و مصوت‌ها براساس آواشناسي نوين به توصيف تك تك اصوات گفتاري اين گويش بپردازيم. توصيف همخوان‌هاي گويش از نظر جايگاه توليد، شيوه‌ي توليد و واك‌داري و توصيف واكه‌ها براساس آن بخش از زبان كه در امر توليد واكه دخيل است، ارتفاع زبان و گردي لب‌ها صورت مي‌گيرد. همچنين ساخت هجايي و خوشه‌هاي آغازي و پاياني مورد بررسي قرار مي‌گيرند و چگونگي توزيع همخوان‌ها در هجا مورد بررسي قرار گرفته و مشخص مي‌شود كه آيا همخوان‌ها در هجا داراي توزيع كامل هستند يا ناقص. در آخر به فرايندهاي آوايي موجود كه صورت واجي را به صورت آوايي تبديل مي‌كنند، پرداخته مي‌شود.

1-3 هدف و اهميت موضوع

باتوجه به اين كه لهجه‌ها و گويش‌هاي يك سرزمين نشانگر غناي فرهنگي آن سرزمين است و هر گويش به نوبه خود داراي گونه‌هاي مختلفي است، جمع‌آوري اين گويش‌ها و پرداختن به مباحث مختلف زبان‌شناختي مرتبط با آنها در شناساندن اين گونه‌هاي زباني به نسل‌هاي بعدي و محققان كمك مي‌كند. پس وظيفه ماست كه با برسي زبان‌ها و گويش‌هاي مختلف سرزمين ايران به غناي فرهنگي و فراهم آوردن زمينه براي مطالعه پژوهش­گران بعدي كمك نماييم. متاسفانه، بر روي لهجه‌هاي محلي موجود در كشور تحقيقات اندكي صورت گرفته است در حالي كه با انجام تحقيق، تتبع، و ثبت لهجه‌هاي محلي و گردآوري آنها مي‌توان فرهنگ جامع و كاملي براي زبان فارسي تهيه كرد و بسياري از نكات باريك و مبهم موجود در زبان شناسي ايراني را روشن ساخت، واژه‌هاي كهن موجود در متون ادب فارسي كه به فارسي دري نرسيده‌اند را شناخت، و از چگونگي تغييرات آوايي صرفي نحوي و معنايي واژگاني كه در اثر گذشت زمان در مناطق مختلف ايران ايجاد مي‌شود آگاه شد و به بازيافت واژه‌هاي فنا شده فارسي كمك كرد.

ثبت گويش‌ها و لهجه‌هاي ايراني در مطالعات رده شناختي زبان نيز مفيد واقع مي‌شود زيرا از اين طريق مي‌توان به طبقه‌بندي گويش‌ها پرداخت و به روابط موجود بين گويش‌هاي مختلف پي برد.

شناخت آداب و رسوم، فرهنگ و باورها و اوضاع اجتماعي مناطق مختلف ايران، ايجاد زمينه مناسب براي انجام مطالعات تاريخي- تطبيقي و بازسازي صورت‌هاي كهن از اهداف ديگر اين گونه بررسي‌هاست. بنابراين در انجام اين پژوهش اهداف زير مدنظر قرار گرفته‌اند:

1- هدف نظري: اين پژوهش بر آن است كه با تكيه بر داده‌هاي يك گونه­ي زباني ايراني بار ديگر كفايت نظريه واج‌شناسي پسازايشي جزءمستقل را محك بزند.

2- هدف كاربردي: با نتايجي كه از اين پژوهش به دست مي‌آيد مي‌توان مواد زباني و شواهد واقعي از يك نظام زبان طبيعي را در دسترس محققان، دانشجويان، مؤسسات علمي، آموزشي و پژوهشي دست‌اندركار زبان در ايران قرار داد تا به جاي داده‌هاي گونه‌هاي زباني غير ايراني هنگام تبيين نظريه‌هاي واج­شناسي، از داده‌هاي واقعي و زنده گونه‌هاي ايراني بدين منظور استفاده گردد. اين پژوهش همچنين مي‌تواند در تهيه‌ي اطلس گويش شناسي مورد استفاده قرار گيرد.

3- هدف توصيفي- فرهنگي: با انجام اين پژوهش گوشه‌اي از ميراث زباني ايران ضبط و توصيف مي‌شود.

1-4 پرسش‌‌هاي پژوهش

در تدوين پژوهش حاضر، پرسش‌هاي كلي زير به عنوان نقطه شروع مدنظر نگارنده بوده‌اند:

1- مجموعه آواهاي گويش لري انديمشك كدامند؟

2- از ميان تجليات آوايي لري گونه انديمشك كدام موارد در سطح بازنمايي زيرين داراي نقش تمايزدهنده هستند؟

3- قواعد واجي گونه لري انديمشك كدامند؟

4- نظام سلسله مراتبي قواعد واجي در لري انديمشك كدام است؟

1-5 فرضيه‌هاي پژوهش

1- لري گونه انديمشك در بخشي از نظام همخواني و واكه‌اي خود بر فارسي معيار منطبق است، اما دسته‌اي از همخوان‌ها و واكه‌هاي خاص خود را نيز دارا مي‌باشد، ضمن آن كه برخي واكه‌ها و همخوان‌هاي فارسي در آن ديده نمي‌شود.

2- عناصر سطح بازنمايي زيرين در لري انديمشك برخي با فارسي معيار يكسان و برخي ويژه‌ي‌ اين گويش­اند. ازآن جمله‌اند: انفجاري ملازي بي­واك، انفجاري‌هاي نرم كامي واك‌دار و بي­واك، واكه‌هاي افراشته پيشين و پسين نرم، و واكه­ي مركزي.

3- در گونه لري انديمشك قواعد واجي از نوع همگوني، ناهمگوني، حذف، درج، و قلب به فراواني در جمع واكه‌ها و همخوان‌ها و همين‌طور در محيط‌هاي ميان همخوان و واكه قابل مشاهده‌اند.

4- در جمع قواعد لري گونه انديمشك نظام سلسله مراتبي ويژه‌اي ناظر بر روابط برهم كنشي از نوع زمينه چين، زمينه برچين، عكس زمينه چين و عكس زمينه برچين برقرارند.

1-6 گستره­ي پژوهش

گستره پژوهش حاضر به دو بخش قابل تقسيم است: گستره‌ي جغرافيايي و گستره‌ي زباني.

1-6-1 گستره­ي جغرافيايي

اين شهر مركز شهرستان انديمشك در طول جغرافيايي 48 درجه و 21 دقيقه و عرض جغرافيايي 32 درجه و 27 دقيقه در ارتفاع 150 متري از سطح دريا واقع است. انديمشك در 150 كيلومتري شمال غربي اهواز و در مسير راه تهران- اهواز و همچنين در مسير خط آهن جنوب (تهران- خرمشهر) قرار گرفته است(آمار نامه استان خوزستان، 1375). شهر انديمشك در بخش جلگه‌اي و هموار استان خوزستان قرار گرفته، و از آب و هوايي گرم و خشك برخوردار است و يكي از شانزده شهرستان استان خوزستان است. شهرستان انديمشك از شرق با دزفول، از جنوب با شوش، از غرب با آبدانان (استان ايلام) و از شمال با پل‌دختر و خرم آباد (استان لرستان) همسايه است. شهرستان انديمشك از دو بخش الوار گرمسيري مشتمل بر 3 دهستان به نامهاي حسينيه، قيلاب و مازو، و بخش مركزي مشتمل بر دهستان حومه تشكيل شده، و مجموعاً داراي 170 آبادي است. شهر انديمشك، مركز شهرستان و تنها شهر آن است (فرهنگ جغرافيايي آبادي هاي كشور، 1370).

اين شهرستان در دامنه‌هاي جنوب باختري رشته كوه‌هاي زاگرس قرار گرفته است و بلندترين كوه‌هاي بخش شمالي آن مشتمل بر كوه سالن با ارتفاع 460، 2 متر، و كوه دار تا گيروه با ارتفاع 383، 2متر است. دو رودخانه كرخه و دز در دو سوي شهرستان انديمشك جاريند. رود كرخه مرز باختري (15 كيلومتري) شهرستان انديمشك را تشكيل مي‌دهد. اين رود كه از كوه‌هاي الوند و گرو سرچشمه مي‌گيرد، در ابتدا‌ي مسير طولاني خود گاماساب، در لرستان سيمره، و در خوزستان كرخه ناميده مي‌شود. شاخه‌ي مهم آن در انديمشك، رود زال است. رود دز نيز كه مرز خاوري شهرستان انديمشك را تشكيل مي‌دهد، از كوه‌هاي لرستان سرچشمه گرفته، پس از آبياري نواحي خاوري انديمشك و دزفول و پس از پيوستن آب شطيط به آن، در نقطه‌اي به نام بند قير به كارون مي‌ريزد.

1-6-2 گستره­ي زباني

اگرچه نگارنده در اين مقاله به بررسي آوايي گونه­ي لري شهر انديمشك مي‌پردازد، اما بايد توجه داشت كه تحقيق در مورد گويش لري بي آن كه ذكري از لري گونه‌ي لرستان شود، پژوهشي ناتمام است، چرا كه مردم لر زبان انديمشك در اصل مهاجراني هستند كه اجداد آنها در ساليان گذشته از لرستان به آن جا مهاجرت نموده‌اند. لري يكي از زبان‌هاي شاخه­ي هند و اروپايي است كه چهار ميليون گويش‌ور دارد (آنونبي، 2003). گستره­ي نژادي لران در مناطق جنوب غربي ايران و جنوب شرقي عراق مي‌باشد. لرها شاخه‌اي از خانواده اقوام ايراني (هندو اروپايي) هستند كه اين شاخه خود متشكل از چند زيرگروه پيوسته از ايلات يا قبايل و طوايف و... است، شناخته شده‌ترين اين گروه‌ها عبارتند از: فيلي (feyli)، يا لر كوچك، بختياري، بويراحمد، كهگيلويه و ممسني (چهار گروه اخير لر بزرگ را تشكيل مي‌دهند). فيلي خود به دو شاخه­ي پيش كوه و پشت كوه تقسيم مي‌شود، سرزمين تحت نظر لر بزرگ شامل استان‌هاي بختياري، قسمت‌هاي بزرگي از خوزستان، اصفهان، فارس، بوشهر و كهگيلويه و بويراحمد بوده است. در زمان صفوي، سرزمين لر بزرگ به بخش‌هاي بختياري، كهگيلويه و ممسني تقسيم مي‌شود. علاوه بر جمعيت اندكي (نزديك به 80000) در جنوب غربي عراق، لرها در چندين استان ايران پراكنده‌اند. بيشترين تمركز لرها در استان لرستان، خوزستان، چهارمحال و بختياري، بويراحمد و كهگيلويه مي‌باشد، جمعيت قابل توجهي از لرها همچنين در استان‌هاي مجاور، يعني ايلام، اصفهان و فارس زندگي مي‌كنند.

1-6-2-1 گويش‌هاي مختلف زبان لري

گونه‌ي لري يكي از گويش‌هاي زبان‌هاي ايراني جنوب غربي است (ارانسكي، 1378: 163). به طور سنتي گونه‌هاي لري تحت عنوان يك زبان واحد طبقه بندي شده است، گرچه در اين مورد نظرات مختلفي وجود دارد و برخي پژوهش­گران با نگرشي محافظه‌كارانه در قياس با اكثريت فارس زبان ايران بيان داشته‌اند كه لري فقط يك «لهجه» از فارسي است، از جهتي ديگر نيز شمار فزاينده‌اي از پژوهش­گران مي‌كوشند لري را بيش از يك زبان معرفي كنند(آنونبي، 2003). گرچه لرها از نظر زباني آشكارا با فارسي مرتبط هستند، كارشناسان در اين باره اختلاف نظر دارند كه لري از فارسي باستان يا از فارسي ميانه منشعب شده است. سر هنري راولينسون نخستين كسي است كه به طور دقيق از رابطه‌ي بين زبان لري با زبان فارسي باستان پرده برداشت و بدين‌سان متوجه‌ي پيوستگي قومي بين پارسيان باستان و لرها شد. او معتقد است كه لري از فارسي قديم گرفته شده است كه با پهلوي ساساني تجانس دارد، اما از جهاتي نيز با آن متفاوت است(راولينسون،1362: 155). برخي نيز لري را به جهت شباهت به زبان پارسي ميانه كه زبان پارتيان و ساسانيان بوده است، شاخه‌اي از زبان فارسي دانسته‌اند (امان­اللهي بهاروند، 1370: 40). ايزدپناه معتقد است كه زبان لري از زبان فارسي كهن برگرفته است (ايزدپناه،1376، ج 1 :4 ). تكستون بر اين باور است كه زبان لري نزديك به هزار سال پيش يا كمتر از زبان فارسي منشعب شده است (تكستون، نقل از امان­اللهي بهاروند،1370 : 53). امان‌اللهي تقسيم بندي ديگري از زبان لري ارائه مي‌دهد. او لري را به دو شاخه «باختري» و «خاوري» تقسيم مي‌كند. گويش لري باختري شامل لرنشينان نهاوند، بروجرد، ملاير، تويسركان، لرستان و برخي از نواحي استان‌هاي ايلام، و خوزستان است و لري خاوري، گويش مردمان ساكن استان‌هاي چهارمحال و بختياري، كهگيلويه و بويراحمد، فارس و بوشهر است (امان­اللهي بهاروند،1370 : 55). آنونبي (2003) بر اين باور است كه گونه­ي لري يك پيوستار زباني مابين دو قطب فارسي و كردي هستند.

1-6-2-1 لرستان و تحولات تاريخي آن

لرستان از نظر باستان شناسي حائز اهميت است چرا كه از جمله سرزمين‌هايي است كه انسان براي اولين بار در آن به اهلي كردن حيوانات و نباتات پرداخته و كشاورزي و يك‌جا نشيني را به عنوان لازمه پيدايش تمدن آغاز كرده است (امان­اللهي بهاروند،1370 : 25). اولين قومي كه بر اين پهنه حكومت كرده است، «عيلامي»ها بوده‌اند كه تاريخ آن به اوايل هزاره چهارم پيش از ميلاد باز مي‌گردد. عيلامي‌ها از اقوام بومي ايران، آسيانيك‌ها، بوده‌اند و حوزه­ي تمدن آنها استان‌هاي لرستان، پشت كوه (ايلام)، خوزستان، بختياري، كهگيلويه و بويراحمد و قسمت‌هايي از فارس را شامل مي‌شده است. در همين دوره و هم‌زمان باعيلامي‌ها قوم ديگري به نام «كاسي»ها در اين منطقه سكونت داشته‌اند كه درباره‌ي نژادشان اختلاف نظر وجود دارد. عده‌اي آنان را بوميان اوليه لرستان مي‌دانند و ديگران آنان را از اقوام آريايي كه پيش از مادها و پارس‌ها به اين منطقه مهاجرت كرده‌اند، مي‌شمارند (خودگو، 1376: 83 ). لرد كرزن انگليسي (كرزن، 1350، نقل از امان­اللهي بهاروند، 1370: 23) نيز درباره منشاء قومي لرها مي‌نويسد:

«اكثريت نويسندگان بر اين قول مي‌باشند كه ايشان از اصل و تبار آريايي و بنابراين ايراني هستند و پيش از ورود تازيان و ترك‌ها و تاتارها در اين سرزمين ساكن بوده‌اند».

اين منطقه در دوران ساساني از لحاظ تقسيمات سياسي جزو «پهله» محسوب مي‌شده است كه بعدها اعراب آن را «جبال» خواندند. از شهرهاي معروف آن دوره شاپورخواست، خرم‌‌‌آباد امروزي است. راولينسون به اين نكته اشاره دارد كه سرزمين‌هاي لرنشين به دو بخش لر كوچك و لر بزرگ تقسيم مي‌شود و مرز بين دو منطقه رود «دز» بوده است (راولينسون،1362: 28 ). در زمان شاه عباس «لر كوچك» به «لرستان» تغيير نام داد كه شامل پشت‌كوه و پيش‌كوه مي‌شد. از اين زمان تا 1348 هـ .ش. يعني دوره‌هاي صفوي، افشاري، زند، قاجار و پهلوي اين سرزمين توسط واليان اداره شده است. در زمان قاجار، پشت كوه از لرستان جدا شد و نفوذ واليان كاهش يافت و در نهايت در 1350 ه.ش. با تصرف كل منطقه به دست نيروهاي دولتي، «پيش‌كوه» به استان لرستان و «پشت‌كوه» به استان ايلام تبديل شد. سرزمين تحت نظر لر بزرگ شامل استان‌هاي بختياري، قسمت‌هاي بزرگي از خوزستان، اصفهان، فارس، بوشهر و كهگيلويه و بويراحمد بوده است. در زمان صفوي، سرزمين لر بزرگ به بخش‌هاي بختياري، كهگيلويه و ممسني تقسيم مي‌شود. تسلط كردها بر مناطق لرنشين و مهاجرت‌هايي كه به اين سرزمين داشته‌اند و آميزش آنها با لرها موجب شده است كه عده‌اي به غلط لري را شاخه‌اي از كردي بدانند و برخي از شاخه‌هاي بزرگ لر، مانند ممسني و بختياري را كرد قلمداد كنند (امان­اللهي بهاروند، 1370: 38).

1-6-2-2 سابقه‌ي تاريخي شهر انديمشك

باني آن فردي به نام صالح محمد خان حاكم شوشتر و دزفول بوده است. وي در 1220 ه.ق. در نزديكي شهر كهن لور و در 11 مايلي (تقريبا 18 كيلومتري) شمال غربي دزفول دژي را بنياد نهاد كه انضمام حومه­ي آن، صالح آباد ناميده شد. روستاي صالح آباد كه در نتيجه­ي اسكان برخي عشاير به تدريج شكل گرفت، درسال 1314 ه.ش. انديمشك ناميده شد. توسعه‌ي انديمشك به سبب ايجاد خط آهن در 1306 ه.ش. بوده است. همچنين در جنگ جهاني دوم، به موجب معاهده‌اي انديمشك محل انتقال نفت براي روسيه بود، بدين صورت كه براي كاستن از ترافيك راه آهن يك خط لوله نفت از آبادان تا انديمشك ساخته شد تا نفت منتقل شده به واگن‌ها حمل شود. اين روند تا احداث خط لوله‌ي تهران از مسير كوهستان در 1334 ه.ش. ادامه يافت (ايرانيكا). انديمشك در 1335 ه.ش. به عنوان مركز بخش انديمشك، و در 1359 به عنوان مركز شهرستان انديمشك انتخاب شد.

1-7 وجه تسميه‌‌ي واژه­ي" لر"

وجه تسميه يا خاستگاه اقوام نيز مانند ديگر پديده‌هاي انساني در گذر زمان دست‌خوش تغييراتي از جمله در نام خود مي‌شوند، اما اولين اشاره به لرها را مي‌توان در متون تاريخي و جغرافيايي قرن 4 ه.ق. در واژه‌هاي مثل «اللريه»، «لاريه»، «بلاد اللور»، و «لوريه» يافت. با اين حال براي يافتن اولين اظهار نظرها پيرامون وجه تسميه‌ي لر بايد تا قرن هشتم پيش آمد. حمدالله مستوفي در تاريخ گزيده به اين نكته اشاره مي‌كند كه:

« به وجهي گويند وقوع اين اسم بر آن قوم، از آن است كه در ولايت مانرود دهي است كه آن را «كرد» خوانند و در آن حدود، بندي كه آن را به زبان لري «كول» خوانند و در آن بند، موضعي كه آن را «لر» خوانند. چون اصل ايشان از آن موضع برخاسته‌اند، از آن سبب ايشان را لر خوانده‌اند. وجه دوم آن كه به زبان لري كوه پر درخت را لر گويند، بكسرا «راء» به سبب ثقالت كسره‌ي لام را به ضمه بدل كردند و لر گفتند. وجه سيوم آن كه شخصي كه اين طايفه از نسل اويند، لر نام داشته است" (مستوفي ،1363 : 37).

ايزدپناه در اين رابطه چنين مي­نويسد:

"درباره­ي سبب نامگذاري اين قوم به "لر" نگارنده بررسي­هاي زيادي انجام داده­ام. تنها خبر درست و مستندي كه مي­توان به آن اعتماد كرد آن است كه بايد نام و واژه­ي "لر" از نام شهر "لور" كه نام شهري كهن از سرزمين كاسي­ها بوده، گرفته شده باشد" ( ايزدپناه،1384: 85 ).

مسعودي نيز معتقد است كه پس از ويراني لورستان يا شهر لور، ساكنان آن به تدريج به مناطق شمالي كوچيده‌اند و نام لور را با خود برده و بر محل‌هاي تازه خود نهاده‌اند، و پس از آن واژه با تخفيف صدا «لر» شده است (مسعودي، 1365). امان اللهي نظريات مربوط به وجه تسميه لرها را به سه گروه تقسيم مي‌كند. اول اينكه برخي لرها را از نسل شخصي به نام لر دانسته‌اند. دوم، واژه «لر» را مشتق از كلمات ايراني مي‌دانند و سوم آن كه، واژه لر را به مكاني منسوب دانسته‌اند (امان­اللهي بهاروند، 1370: 19).

1-8 روش تحقيق

1-8-1 روش گردآوري داده‌ها و تدوين پيكره­ي پ‍ژوهش

منبع جمع‌آوري ادبيات نظري مربوط به اين پژوهش منابع كتابخانه‌اي شامل كتاب‌ها، مقالات و پايان‌نامه‌هايي است كه در ارتباط با موضوع پژوهش نگاشته‌ شده‌اند. گردآوري داده‌هاي تلفظي و تدوين پيكره زباني نيز به روش ميداني و حاصل مصاحبه با گويش‌وران لرزبان شهر انديمشك و ضبط گفتار آنها به شكل ديجيتالي با استفاده از دستگاه آي سي ركوردر مي‌باشد. شيوه‌ي به كار گرفته در اين پژوهش، شيوه‌ي هدايت شده مي‌باشد، به اين معنا كه اين تحقيق براساس گفتار عادي گويشوران و در محيط طبيعي انجام نگرفته است، بلكه پژوهش­گر از گويش‌وران خواسته است كه معادل لري انديمشكي موارد موجود در پرسش‌نامه را توليد كنند. در مصاحبه‌ها از پرسش‌نامه استاندارد پژوهشكده­ي زبان­شناسي، كتيبه‌ها و متون سازمان ميراث فرهنگي استفاده خواهد شد. سپس، داده‌ها با استفاده از رايانه و به شيوه گوشي آوانويسي خواهد شد. پيكره­ي زباني مورد استناد به شكل آوانويسي تفصيلي خواهد بود كه در آن معيار تفصيل، شيوه‌ي مصوب گروه زبان و گويش پژوهشكده­ي زبان‌شناسي، كتيبه‌ها و متون پژوهشگاه ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري خواهد بود. پيكره‌ي مورد بحث، معيار استخراج آواها، واج‌ها، قواعد واجي، و كشف شبكه‌ي آن‌ها خواهد بود.

1-8-2- جامعه­ي آماري

جامعه‌ي آماري مورد مصاحبه متشكل از بيست گويش‌ور بومي بالاتر از سي سال با تحصيلات ديپلم و بالاتر از آن با تسلط مطلوب بر گونه‌ي مورد بررسي از هر دو جنس خواهد بود. تلاش خواهد شد در ارتباط با اصالت افراد مورد مصاحبه اطمينان كافي حاصل شود. گويش‌وران از سخنگويان بومي شهر انديمشك خواهند بود كه در تمام مدت زندگي خود ساكن اين منطقه بوده‌اند. سپس براي آزمودن داده‌هاي گردآوري شده، با يك گروه چهار نفره از افراد كم سواد و بي‌سواد، به عنوان گروه شاهد، مصاحبه خواهد شد. زمان مصاحبه براي هر مصاحبه شونده، حداكثر، سي دقيقه در نظر گرفته شده است.

فصل دوم:

پيشينه­ي پژوهش

2-1 پيشينه­ي نظري پژوهش

2-1-1 درآمد

مدل واج­شناسي زايشي معيار از سال انتشار كتاب الگوي آوايي زبان انگليسي چامسكي وهله (1968) مطرح شده است. مدل واج­شناسي زايشي مدلي است خطي كه توانسته است ويژگي‌هاي نظام آوايي زبان‌هاي دنيا را تبيين كند. با اين وجود در سال‌هاي اخير عده‌اي از واج­شناسان كه براي نظام‌هاي آوايي ساختارهاي غير خطي قائل هستند معتقدند كه مدل واج‌شناسي زايشي به دليل اين كه مدلي كاملاً و صرفاً خطي است داراي كاستي‌هايي است. به اعتقاد اين گروه از واج‌شناسان يكي از كاستي‌ها اين است كه ويژگي‌هاي خاص برخي از نظام‌هاي آوايي زنده با مدل خطي واج­شناسي زايشي توجيه پذير نيستند. يكي از مدل‌هاي واج­شناسي غير خطي كه در جهت رفع كاستي‌هاي واج­شناسي زايشي ارائه شد، مدل واج­شناسي جزءمستقل است كه در سال 1976 توسط گلداسميت[1] عنوان شد. چهارچوب نظري پژوهش حاضر را همين واج­شناسي جزءمستقل تشكيل مي‌دهد. در اين پژوهش سعي بر اين است كه جنبه‌هاي نظام آوايي گويش لري را بررسي و توان تبيني مدل واج‌شناسي جزءمستقل را بار ديگر محك بزنيم. پيش از پرداختن به انگاره‌ي جزءمستقل، ابتدا، توضيحاتي در مورد انگاره‌ي زايشي معيار و نقاط ضعف آن داده مي‌شود، تا ضرورت مطرح شدن انگاره‌هاي غير خطي و مطرح شدن نظريه‌ها پسازايشي روشن‌تر گردد.

2-1-2 واج­شناسي زايشي معيار

واج­شناسي قاعده بنياد نوين عرصه‌ي رقابت رويكردهاي نظري-روش شناختي به نظام‌هاي آوايي است. واج­شناسي زايشي معيار (SPE) را نقطه‌ي عطف مطالعات قاعده بنياد واج­شناختي مي‌دانند، چرا كه از سويي حاصل جمع آموزه‌هاي پيشينيان است و از طرفي، خود، بستري بديع را فراهم آورده كه نظريه‌هاي جديد بر آن شكل بگيرند (پرمون، 1385: 35).

در اينجا، بر خلاف حوزه‌ي نحو، نظريه‌ي رقيبي نداريم كه از ريشه با رويكرد زايشي در تقابل باشد. نظريه‌هايي كه بعد از انگاره‌ي زايشي مطرح شده‌اند را پسازايشي مي‌گويند كه اين نام، خود، نشان‌دهنده‌ي جايگاه اساسي و محوري رويكرد زايشي در جمع ‌آنها است.

بايد به اين نكته توجه نمود كه اين نظريه‌ها در اصل، انگاره‌هايي هستند كه به منظور رفع كاستي‌هاي تبييني و روش شناختي واج­شناسي معيار (SPE) ارائه شدند و در حقيقت، نقش تكميل كننده‌ي انگاره‌ي زايشي مادر را ايفا مي‌نمايند. يكي از اين انگاره‌هاي پسا زايشي، انگاره‌ي جزءمستقل است كه در واقع مدلي زايشي است اما بر خلاف مدل زايشي كه به صورت خطي مي‌باشد، مدلي غير خطي به شمار مي‌آيد. بنابراين، براي درك بهتر انگاره‌ي غير خطي جزءمستقل، ناچاريم كه ابتدا در مورد انگاره‌ي واج‌شناسي معيار (SPE) و نقاط قوت و ضعف آن ‌توضيح دهيم تا علت و ضرورت مطرح شدن انگاره‌ي غير خطي جزءمستقل و شباهت و تفاوت‌هاي آن با انگاره‌ي معيار مشخص شود.

مدل واج­شناسي زايشي كه در حوزه‌ي نظام آوايي زبان جاي مي‌گيرد، مدلي است خطي و مختصه بنياد كه در آن كوچك‌ترين اجزا نظام آوايي به شكل مجموعه‌هايي از مختصه‌هاي سازنده نشان داده مي‌شوند. در اين مدل، واج­شناسان بيشتر به بررسي خطي ماهيت قواعد واجي صوري و ارتباط اين قواعد با يكديگر مي‌پرداختند تا از اين راه بتوانند رابطه‌ي بين نمود زيرين و نمود آوايي را نشان دهند. در مدل واج­شناسي زايشي گفتار كاملاً قابل تقطيع است و مي‌توان آن را به اجزا سازنده اش برش داد. اين اجزا كه به صورت خطي به دنبال هم آمده‌اند، شامل مجموعه‌اي از مختصه‌ها هستند. مجموعه‌ي مختصه‌هاي هر واج را مي‌توان به صورت يك دسته از انتخاب‌هاي دوشقي داراي ارزش مثبت يا منفي تعريف كرد. امتياز نظام آوايي مشخصه‌هاي واجي اين است كه به صراحت نشان مي‌دهد كه جفت‌هاي واجي (مثلاً واك­دار و بي‌واك يا خيشومي و دهاني) چگونه به هم مربوطند. به علاوه به جاي استفاده از دو عنوان براي بيان دو شق مخالف (مثلاً واك‌دار و بي‌واك) آن دو را با به علاوه يا منفي (مثلاً [-واك] در برابر [+واك] نشان داد.

در انگاره‌ي زايشي (و پسازايشي)، باز نمايي‌هاي واجي داراي دو سطح مي‌باشند. باز نمايي زيرين كه شامل اطلاعات غير قابل پيش بيني مي‌باشد و مشخصه‌هاي تلفظي قابل پيش بيني كه توسط قواعد و اصول واجي به بازنمايي زيرين افزوده مي‌شوند تا بازنمايي آوايي مطلوب را به دست دهند (كنستوويچ، 1994 :60). سطح بازنمايي زيرين كه با كوته نوشت UR نمايش داده مي‌شود، و خود برون داد ( روساخت) نحوي زاييده شده در حوزه‌ي نحو مي‌باشد،